AMERIKATUREN 1: PROLOG

Sunnfjordingar skal vere seine i snuen. Eg må nok vere av dei aller tregaste, og såleis av dei aller mest typiske sunnfjordingane når eg no først - femti år etter - omsider tek meg på tak og skriv om amerikaturen min sommaren 1964. Som historikar må eg få skyte inn at du må ikkje stole på at alt eg skriv, er korrekt og dokumenterbart. Me gløymer som kjent ein del på femti år, og fakta vrengjer og vrir seg i minnet når dei ligg der og slumrar så lenge. Eg skriv helst for meg sjølv, og eg lurer på om bloglesarar har interesse av å høyre om ei slik ferd, for no i våre dagar fartar jo folk heile tida til alle verdsens kantar. For femti år sidan var ikkje amerikaturar kvardagskost på mine heimetrakter.
   Derimot var det svært vanleg å dra til Junaiten i siste halvdel av attenhundretalet og utetter dei første to-tre tiåra på nittenhundretalet. Blant den eldre generasjonen i Flekke var det ikkje så radt få som hadde vore i Amerika i kortare eller lengre periodar. Og endå fleire hadde drege frå bygda og vorte verande "over there". Ein av dei som var i USA i ti år og kom heim att, var morfaren min på Igelkjøn.
    Heile familiehistoria kjem ikkje på prent her, men den familien eg no skal snakke om, var papen sine slektningar.  Han voks opp der på garden, som han seinare overtok.
   På heimegarden vår "Ovai Hòja" i Flekke var det ti sysken på slutten av attenhundretalet. Ni voks opp. Fem drog til Amerika, fire gutar og ei jente, ho Jørgina.  Tre av dei fire gutane i Amerika døydde ugifte og barnlause i nokså ung alder. Men eldstemann, Mathias, slo seg opp, vart prest, gift to gonger og hadde sju born. Han såg aldri att fødelandet sitt.
 Jørgina vende heim etter fem år, råka av tuberkulose. Men ho fekk eit langt liv. Ho budde i barndomsheimen sin (og min) og vart 82 år.
   Jørgina kunne fortelje mykje om åra i Amerika. Ho kunne jamvel nokre få engelske ord som ho lærte meg. Men ho visste ikkje noko om familien sin "over there". Broren Mathias døydde nokre få år før krigen, og etter den tid hadde dei ikkje hatt noko kontakt med borna hans.
   Men så, i 1963, kunne ein grannegubbe (Olaien i Gara, for dei som er lokalkjende) fortelje stornytt: Han hadde snakka med ein kjenning som jobba på eit hotell i Bergen. Og han hadde treft ein amerikanar som var barnebarnet til ein viss Mathias Flekke.