FRANSKPRØVE

Den gamle læraren sit no og plagar elevane sine med ei stor franskprøve som går over to og ein halv klokketime. På skulen er det innført eit system som går ut på at den timen som ligg på timeplanen om fredagen, vert samla opp over sju veker til ein langdag i faget. Det gjeld ikkje alle fag, men det gjeld iallfall fransk i andre og tredje klasse.
   Fordelen for den gamle læraren er at han har undervisningsfri ein del fredagar. Men ikkje i dag. I dag er det full guffe i sju undervisningstimar. Det er verst for elevane; no sit dei og vrir seg over dei ekle oppgåvene som den gamle læraren har sydd i hop, mens læraren sit og tastar bokstavar inn i bloggen sin på sitt eige mål. 
   Dei fleste av desse elevane er slike som ikkje har hatt framandspråk på ungdomsskulen utanom engelsk. Då må dei ta eit nytt språk på vidaregåande i programområdet for studiespesialisering. Nokre elevar har slite med framandspråket sitt på ungdomsskulen, anten det no var tysk eller spansk, og bestemt seg for å hive seg på eit nytt språk. Det er såleis ein elevflokk som ikkje er av dei mest ambisiøse eller språkinteresserte. (Til deg som slit litt med terminologien i det moderne skuleverket: I gamle dagar brukte me ordet gymnas om nesten det same som no heiter: Vidaregåande skule, programområdet for studiespesialisering. For nokre år sidan heitte det studieretning for allmenne fag.)
   Og her sit me. Truleg er det eit fåtal som får særleg bruk for faget. Rett og slett fordi dei ikkje greier eller ikkje vil verte flinke nok til at dei kan bruke språket.
   Men kva får me bruk for? Det er eit vanskeleg og unødvendig spørsmål. Kva har eg fått bruk for av alt eg meir eller mindre frivillig har studert meg til? Eg kan sikkert setje opp ei lang liste.  Og lista kunne ha vorte endå lengre viss det ikkje var for det at eg har gløymt ein god del, sikkert mesteparten. Både kva eg har lært og at eg har lært det.
   Men elevane gløymer òg. Det ser eg når eg går rundt og glytter. Ord som me terpa på i går, er heilt vekke. Ein regel som me repeterte og alle kunne før me begynte, er ikkje eit fjernt minne eingong.
   Den store ulempa med opplegget mitt, er etterverknadene. Når eg syklar heim i dag, har eg med meg ein tjukk bunke med meir eller mindre håplause prøvesvar, og dei skal lesast, rettast og vurderast.
   Men då dukkar det nok opp nokre gledelege innslag av små eller større prestasjonar som ho eller han fekk til - heilt uventa!
   Vonar eg inderleg.
   

SEPTEMBER

Det har me hatt ei stund. Men i dag oppdaga eg for alvor at det er haust og september. Det har regna og blåse før i haust, men no gjev eg opp vona om meir sommar. I kveld var det skikkeleg gale. Det er haustjamdøgn i desse dagar, kanskje i dag, kanskje i morgon. Eg trur me snart har vinteren. Difor tok eg like godt og plukka heile eplehausten: åtte håkonseple. Apalen har stått her i tjuesju år, men vart kutta nesten til bakken for eit par år sidan. Han spirer og veks opp att så det er eit syn, men det vart lite epleblomar og sjølvsagt lite frukt dette året. Me får vone på ein ny vår og ein ny eplehaust neste år.
   Denne dagen har likevel ført med seg eit stort lyspunkt inn i heimen. Brann slo Fredrikstad i semifinalen i kuppen. Det tykte eg var kjekt, men i høve til den varme gleda Anne opplevde, var det berre som ein litt lunka bris, som ein liten sjokoladebit i ein halvmett mage.
   Eg hadde eigentleg ikkje tenkt å skrive bloggar utan at eg føler eg har noko å fortelje. Det har eg ikkje i dag, så eg får slutte mens leiken er god. Viss eg er betre på gamle dagar enn på notida, får de orsake meg.

  

SKULK OG FANTERI

Nest etter fusk er det skulk som er den elevåtferda me gamle lærarar mislikar mest. Ja forresten, før dette kjem uro og bråk i timane. Det er nesten verre enn fusk, for då får ikkje den gamle læraren arbeidsro. Det gjer han om eleven fuskar, ja, det er nesten slik at arbeidsro for den gamle læraren er eit vilkår for at eleven skal kunne fuske.
   Men det var skulk eg skulle skrive om idag, og atter ein gong vender me blikket til ærverdige Firda gymnas. No heiter skulen Firda vidaregåande skule og er noko heilt anna enn for femti år sidan, då det var ti gymnasklassar og seks realskuleklassar der, til saman nær fire hundre og femti elevar, om eg hugsar rett.
   Kors på halsen, eg var ingen storskulkar. Så vidt eg hugsar, skjedde det berre ein gong. Elles var det moderate fråværet mitt vel grunngjeve. Så fekk eg sagt det òg.
   Ein vakker kveld utpå våren andre året, i slutten av mai, tippar eg, rota Kalle og eg oss ut på grønrussfest i eit ungdomshus eit par kilometer utanfor Sandane sentrum. Om du lurer på kva grønruss var, så kan eg fortelje at realskuleelevane kalla seg for grønruss når dei slutta. Det var ikkje heilt populært blant alle grønrussar at me kom, som ingen ting hadde å gjere på ein slik fest. Men eit par grønrussjenter tok vel imot oss og synte omsorg, så me vart der til festen slutta, og utpå natta sa me farvel til jentene i hagen der den eine budde inne på Sandane.
   Kalle og eg hadde ikkje lyst å leggje oss enno, det var ei lys og fager vårnatt, og sola skulle snart renne over Ryssdalshornet. Men så fann me ut at me skulle gå kvar til seg og ta kvelden (feil ord, det var nesten morgon), og heller skulke neste dag og dra til fjells. Eg skulle kome innom hybelen til Kalle i god tid før skulen begynte, så skulle me nyte og nytte godvêret i Gloppefjella.
   No måtte eg krysse halve bygda neste morgon, og eg la i veg tidleg så eg ikkje skulle treffe lærarar. Det skar seg. Fransklærar Aursland kom sin vane tru vandrande ein god halvtime før første time skulle begynne. "Goddag!" sa eg. "Goddag!" sa Aursland.
   Kalle og eg naut fjelluft og utsikt nokre timar i den klåre maisola og godta oss over dei der nede som sat og skreiv engelsk stil. Me undrast nok litt på om åtferda vår kunne få noko etterspel. Det var ikkje meininga at lektor Aursland skulle sjå oss.
   Og om han var oppi åra, var Aursland klårsynt nok til å sjå at eg ikkje var der, då han kom og skulle sitje vakt på engelskskrivinga som tok to timar slik at Berdal laut låne ein fransktime hos kollegaen sin. "Men kvar er Kyrkjebø? Eg trefte han då oppe i bakken i dag tidleg då eg kom på skulen!" sa han. Men lektor Berdal, vår lærar i engelsk og tysk, prata det vekk. "Å nei, dei karane er jo dei eldste på skulen no, så då gjer dei nok som dei vil!" (Enno ei opplysning om den tids skipnad: Russen var ferdig til 17. mai og vips vekke.)
   Klassestyrar Ryssdal var heller ikkje nokon inkvisitør, han spurde om fråværet, me mumla noko om sjukdom, og meir høyrde me ikkje om denne saka.
   Dermed laut me lyge, me gjekk glipp av ei prøve, lærte mindre engelsk enn me burde, hadde eit snev av dårleg samvit og fekk ein ekstra dag fråvære på karakterutskriftet. Difor må me gamle lærarar sterkt fråråde slik åtferd, jamvel om det er mai, sola skin, fjellet lokkar, skulen trykkjer og blodet brusar.
 

FUSK OG FANTERI

Ein gammal skulelærar som denne bloggaren må vedgå at fusk og skulk er forkastelege greier, noko me må lære elevane våre å ta avstand frå. Så desse emna vert hermed behandla i dagens og morgondagens innlegg på dene sida. Til skrekk og åtvaring.
   Eg må atter ein gong vende merksemda tilbake til Firda gymnas tidleg på sekstitalet. Me hadde biologi, så det må ha vore siste året. Magne og eg hadde denne gongen sett oss på fremste rekkja i naturfagsalen, eit  moderne rom med fastmonterte stolrekkjer i avsatsar bakover og nette små bord til å ha biologiboka på. Kvifor me hadde sett oss framme, hugsar eg ikkje, men det har nok vore ei avveksling frå den jamne kvardagen vår i klasserom nr. 5, "bussen". Der sat me bak i kvar vår krå.
   Denne timen ville læraren vår ha Magne fram til tavla og fortelje leksa. Viss du ikkje har gått på gymnas i sekstiåra eller før den tida, skal du vite at dette var standard prosedyre. Fram til tavla og fortelje leksa. Det skjedde ikkje i alle fag, og heller ikkje i alle timane i dei faga me risikerte slik eksaminasjon, men metoden var velkjend. Også i biologi. I det faget trur eg det var nokså vanleg.
   Var det noko Magne ikkje var budd på denne dagen, var det å verte høyrd i biologi. Men før læraren slo til med inkvisisjonen sin, stakk han ein snartur inn på førebuingsrommet sitt bak tavla. Magne vinka febrilsk til meg og kviskra: "Få opp boka!" Eg så gjorde, slo opp på rett plass og vende teksten til den fortvila eksaminaden. Magne strekte hals og las så auga vart vått og stort.
   Men der kom læraren ut bak skjulet sitt og vart vitne til denne skammelege scena. "Nei, Kyrkjebø, det der er fusk! Fusk! Ut med deg!" kveste han og peikte på døra.
   Nokså fortumla fann eg meg att ute på skuleplassen med den famøse biologiboka mi i nevane. Så skjønte eg at eg hadde fått ein høgst ufortent fritime. Eg tok meg like godt ein tusletur ned til Sandane sentrum. Kanskje eg gjekk på bilkafeen og kjøpte meg ein kopp kaffi, det hugsar eg ikkje. Men hugen letna, og samvitet var ikkje så trykkjande som biologilæraren sikkert hadde ønskt.
   Og Magne, han vart send ned att på plassen sin og fekk ein ufordelaktig karakter innført i protokollen, fekk eg opplyst om seinare. Mens eg fekk klasserekord i bortvisingar frå undervisningstimar.  Den heldt eg skuletida ut. Ei bortvising på tjue elevar over tre år. Skal tru om det var skulerekord?
   Eg var vel litt spent på om episoden skulle få noko etterspel. Men eg høyrde ikkje ein knyst. Ein gong stal eg meg til i kikke i den høgst hemmelege klassedagboka, og der stod det ganske riktig at eg var teken for fusk. Inga utdjuping av omstenda. No var det lektor Ryssdal som var klassestyrar, så eg vil tru han bles av heile greia viss biologilæraren kravde konsekvensar for åtferdskarakteren. (Hadde me slik karakter, skal tru?)
   Men framleis står det vel i den arkiverte protokollen at eg hadde fuska. Så du som les dette: Ikkje finn på noko slikt!

POLITISKE PARADOKS

Helle Thorning-Schmidt vert ny statsminister i Danmark. Partiet hennar gjekk tilbake ved folketingsvalet og gjorde det dårlegaste valet i manns minne. Regjeringsvennen Sf gjekk òg tilbake. Slike paradoks har me hatt fleire av kringom i den demokratiske verda.
   Eg hugsar godt kva som hende i september 1973. Den 11. september var det kupp i Chile, men det var ikkje det eg tenkte på. Ved stortingsvalet same veka gjorde Arbeidarpartiet det dårlegaste valet sitt sidan 1930 og miste nær fjerdeparten av veljarane frå 1969. Men då vart Bratteli statsminister for ei arbeidarpartiregjering etter at Korvalds sentrumsregjering trekte seg.
   Kva hende i 2005? SV gjorde eit elendig val samanlikna med valet fire år tidlegare. Og kom med i ei regjering for første gong.
   No kan me få høgreordførar i Kvinnherad. I allianse med Ap, som då skal få varaordføraren! Partia snakka ikkje så mykje pent om kvarandre før valet.  Den nye ordføraren kjem opphavleg frå Sp, så vegen mellom partia er ikkje frykteleg lang. Sp er forresten eit studium verdt. Somme spår at partiet får fleire ordførarar etter kommunevalet enn dei hadde i førre periode. jamvel om partiet fekk ein viss tilbakegang ved valet. Me får sjå.
   Politikkens vegar er uransakelege. Men så er det slik at eg meiner ikkje at slike fenomen er så forkastelege. Det finst statar kringom i verda der politiske kompromiss er utenkjelege. I staden kranglar dei og slåst, driv med fule knep og gløymer at kunnskap skal styre rike og land. Somme snakkar med forakt om politikarar fordi dei ikkje held vallovnadene sine. Det skulle no berre mangle, når sju-åtte parti lovar høgst ulike ting og ingen parti åleine er i fleirtal.
   Folk som ikkje har kjennskap til øykjer, snakkar med forakt om hestehandel i politikken. Men vent litt, det er betre med hestehandel enn inga handling i det heile.
   Papen kjøpte eit merraføl hos grannen. Garagutane fekk pengane dei skulle ha, og papen fekk ei framifrå merr.
 

UFORSTÅELEG BLOGGPAUSE

Me er komne til den 17. september, og eg ser at eg ikkje har blogga sidan august. Så dersom eg har engstelege lesarar, kan eg straks opplyse at eg er i live, at alt er i den skjønnaste orden i og for seg,  (når eg ser bort frå vêret, no regnar det att etter eit par dagar med nesten opphaldsvêr), og sopp har me plukka, både i går og i dag. Det ligg eit laken dekt med traktekantarell på baderomsgolvet. Gårsdagens fangst. Soppen skal tørkast og puttast på glas. I eit hjørne på same golvet ligg det ein handduk, og oppå den har eg etter dagens utflukt spreidd ein slump skjelpiggsopp. Den skal verte til soppmjøl. Soppmjølet skal òg på glas og skal ikkje brukast til bollebaking eller i vaffelrøre. Nei, etter kvart skal det blandast i supper, sausar, gryter og stuingar.
   Eg har jamvel plukka nesten ein liter bjørnebær i dag rett nedanfor eigedommen vår. Bjørnen var ikkje heime. Der veks det villig vekk eit kratt som breier seg og prøver å snikje seg inn i hagen vår. Men ved tomtegrensa seier me stopp. Her er grensekontrollen streng, trass i at eigedommen vår ligg innanfor Schengenområdet.
   Og rett etter at bjørnebæra var iblanda litt sukker og Certo og plasserte i frysen, køyrde me til Ersland og gjekk postvegen mot Ølfarnes. Utan postveske, men med kvar si soppkorg. Heim att kom me med ein svært assortert slump sopp, som for det meste òg er hamna i frysen. Bortsett frå skjelpiggsoppen som skal verte til soppmjøl og ein høveleg porsjon som står på kjøkkendisken og skal verte til suppe i kveld.
   Då har eg gitt eit livsteikn. Og lova meg sjølv å skrive litt kvar dag framover ei stund. Har du tips til emne for bloggtekstar, er det eit kommentarfelt nedanfor. Viss ikkje, får du ta til takke med det eg kjem på sjølv.
   Ha ein fin laurdagskveld! No lyt eg gå i gang med suppekokinga.