JULEREISA 2022
1. ETAPPE Denne staden har fått sin rikdom og ry frå mellom anna sild og gourmetmat. Ein idrettsmann herifrå gjorde for nokre år sidan ein strålande karriere i landet der bestemora kom frå. Ein annan person frå staden har ein viss relasjon til ein person frå 2. etappe.
Fasit: Bekkjarvik. Sildefiske, kokken Ørjan Johannessen på Bekkjarvik gjestgiveri. Fotballspelaren. Claus Lundekvam er herifrå; bestemora hans kom frå England. Anne er gift med Reidar (og omvendt!)
2. ETAPPE Staden har fått namn etter noko me kan sjå i ei fjellside. Me kan òg sjå hytta til diktaren som var på fest. Litt lenger ute med fjorden samlast ungdom frå alle verdshjørne. Ein person frå staden har ein viss relasjon til ein person frå 1. etappe.
Fasit: Flekke har fått namn eter ein stor, kvit flekk i Flekkenipa. Jakob Sande, som mellom anna dikta Då Gud heldt fest i Fjaler, hadde hytte der. United World College samlar nær 200 ungdommar frå ulike land. Reidar er gift med Anne (og omvendt!)
3. ETAPPE Me er i ein by, og frå denne staden kan me sjå mykje av byen. Staden har namn etter ein konge, og vart utbygd for om lag 350 år sidan. Du kan gjere som kvissmeisteren, ta med heile familien opp her og feire ein rund dag. Eller du kan passe på å møte opp på ein utekonsert her.
Fasit: Kristiansten festning i Trondheim. Kristian 5. vedtok i 1660-åra at her skulle dei byggje ei festning. Her hadde kvissmeisteren syttiårsmåltid med alt sitt avkom. Ein populær samlingsstad.
4. ETAPPE Like i nærleiken av ein mykje brukt ferdselsveg og nær ei fylkesgrense kan du leige deg eit rom her i det raudmåla huset og gå deg ein tur. Staden har same namnet som ein tidlegare stortingsmann og skulestyrar.
Fasit: Fagerheim fjellstove på Hardangervidda. Oddleiv Fagerheim var skulestyrar og stortingsmann, men hadde ikkje noka tilknyting til fjellstova.
5. ETAPPE Her er neste alle husa kvite, ellere kvide, som dei seier på staden. Me er i eine enden på ei øy, og her spelte dei i si tid inn utescenane til ein svart/kvit fjernsynsserie bygd på ein roman av ein av "dei fire store". Første gong me var innom her, kom me med ferja som ikkje lenger legg til.
Fasit: Skudeneshavn heilt sør på Karmøy. Grensa mellom "blaude" og harde konsonantar går tvers over øya. På sekstitalet spelte Fjernsynsteateret inn serien Skipper Worse her, bygd på romanen av Alexander Kielland. Før alle bruene og tunnelane i Rogaland kom, gjekk det ferje mellom Mekjarvik ved Stavanger og Skudeneshavn. Den tok me på ein tur i 1979.
6. ETAPPE Derimot har me reist til og frå denne staden med ferje. No er me i det store utland, men me forstår i all hovudsak språket dei talar her. Ein kunne tru at det er mange drap og andre misgjerningar i og omkring byen, men så har dei ein framifrå politimann som finn ut av det meste. Nokre år før dei bygde ut på etappe 3, høyrde denne staden til eit anna land.
Fasit: Ystad, heilt sør i Skåne. Derifrå går det ferje mellom anna til Rønne på Bornholm, som me tok sommaren 1990. Og det går ferje til Polen, som me følgde då me var i m.a. Auschwitz på ekskursjon med Kvinnherad vidaregåande skule i 2002. Henning Mankell har forfatta mange bøker om den oppdikta politimannen Kurt Wallander i Ystad, og det er laga ei mengd filmar og fjernysnsseriar om denne mannen. I 1658 vart Skåne og fleire andre landskap i Noreg og Danmark erobra av Sverige.
7. ETAPPE Midt i storbyen ligg plassen, som verken ligg særleg høgt eller oppå ei bru. Her har me meir enn ein gong sett oss ned med ein skvett øl og lytta til musikk, men ikkje kinesisk klimpring, det eg kan hugse.
Fasit: Højbro Plads i København. Du kjenner sikkert visa om Tre små kinesere...
8. ETAPPE Me gjer eit langt hopp ut i verda, til eit nytt land og ein liten landsby der ei ung kvinne opplevde underlege meldingar. Endå underlegare var karrieren hennar, som enda svært tragisk. Den første store dåden ho var meister for, skjedde i ein by ved ei stor elv litt sør for hovudstaden i landet. Ettermælet i heimlandet hennar er minst like levande framleis, nesten seks hundre år seinare.
Fasit: Jeanne d'Arc frå den vesle landsbyen Domrémy i Lorraine i nordaust-Frankrike. Som syttenårig melde ho seg til innsats hos den ukrona franske kongen Charles den 7. for å ta opp kampen mot engelskmennene, som var i ferd med å erobre heile landet. Første store slaget var frigjeringa av Orléans ved Loire. To år seinare vart ho brend på bålet i Rouen i 1431. Argumenta for justismordet på denne svært religiøse jenta var heksekunst og kjetteri.
9. ETAPPE I ein annan del av landet i 8. etappe kan du promenere langs denne lange gata, som om du var frå eit naboland i vest. Då har du stranda og havet med englane på eine sida og byen på den andre. Karnevalet går sin årlege gang med opptog her i februar.
Fasit: Promenade des Anglais i Nice. Oppkalla etter engelskmenn, som i hopetal vitja byen på attenhundretalet.
10. ETAPPE Me er framleis i dette landet, som me har besøkt mange gonger. Frå denne plassen er det god utsikt, og rett bakom ligg det ei stor, kvit kyrkje som er synleg i store delar av byen. Bydelen har eit lugubert namn, men eit lystig miljø. På denne plassen var det tidlegare - og til dels enno - tett med halvgode kunstnarar som teikna og måla. No er plassen nokså oppfylt av restaurantar.
Fasit: Place du Tertre nær toppen på Montmartre i Paris. Den store, kvite kyrkja Sacré-Cœur ligg like ved. Namnet Montmartre kan kome frå guden Mars, eller frå ordet martyr. Viss det er det første som er rett, er det ikkje så lugubert likevel.Tertre-plassen var inntil for for få år sidan oppfylt av driftige amatørkunstnarar. No blir dei litt vekktrengde av restaurantane.
11. ETAPPE Nytt land, ny by. Vel, byen er slett ikkje ny, ikkje landet heller. Landet er forresten ikkje av dei eldste og fekk sitt formelle sjølvstende i 1648. Byen kan takke norske eksportartiklar for sin eksistens, vert det sagt. For nokre og nitti år sidan hausta ein kar som seinare vart konge, stor heider, ære og edel medalje i ei idrettsstemne i og nær byen.
Fasit: Amsterdam. Det seiest at byen vart fundamentert på norske tømmerstokkar, som vart banka ned i muddeeret i det våtlendte tomtelandet. Iallfall vart det eksportert mykje norsk tømmer og trelast til Nederland på 1600-1700-talet. Sommar-OL i 1928 gjekk for seg i og nær byen, og dåverande kronprins Olav var med som mannskap på ein seglbåt som fekk olympisk gull. Nederland vart formelt skilt frå den tysk-romerske riket etter trettiårskrigen i 1648, men hadde i realiteten styrt seg sjølv lenge før den tid.
12. ETAPPE Me byter land igjen. Denne byen var eit viktig handelssentrum for eit naboland fram til det brått tok nesten slutt for snart hundre og seksti år sidan. Men som handels- og sjøfartsby ruvar han høgt i europeisk målestokk. Få byar har fått så ille medfart. Byen har fint lite å gjere med ein populær matrett.
Fasit: Hamburg. Før den dansk-tyske krigen i 1864 var Hamburg ein viktig handelspartnar for Danmark. Etter nederlaget og avståinga av Holstein og Slesvig endra dette seg. Hamburg er Europas nest største hamneby etter Rotterdam. Byen vart hardt råka av bombinga i andre verdskrigen. Eg et sjeldan 'hamburger', men det gjer mange andre.
13. ETAPPE Me dreg til ei øy og ein liten by i eit land som ikkje alle meiner er eit land, trass i namnet. Denne småidylliske kystbyen ligg nær nordenden av ein sjø. Ein del av namnet på sjøen finn me att i endinga av bynamnet. Skal du stase deg retteleg opp her, tek du ikkje på deg langbukser.
Fasit: Inverness. Byen ligg heilt nord i Skottland, nær den kjende innsjøen Loch Ness, den med sjøormen du veit.Skottland er jo ein del av Storbritannia, men mange skottar vil lausrive seg heilt frå den unionen. Kilt er nasjonalplagg for skotske karfolk.
14. ETAPPE Me dreg til ein by på same øya, men i hin enden, og slår oss ned på ein plass ikkje langt frå huset der statssjefen held til. Her ser me eit minnesmerke over ein kar som franskmennene ikkje vart så begeistra for. Det er forresten ikkje så lett å sjå kven det er. Plassen har namn etter ein stad i eit heilt anna land der nemnde person hadde hell og uhell med seg.
Fasit: Trafalgar Square i London. Der står for tida det norske juletreet, men meir kjend og meir permanent er statua av Horatio Nelson. Ho er så høg at det er vaskeleg å sjå kven som tronar på toppen. Nelson var ein britisk sjøhelt i napoleonstida og leidde den britiske flåten som vann over den franske ved Trafalgar på spaniakysten. Men Nelson vart dødeleg såra.
15. ETAPPE Endå eit anna land. Denne byen har bytt nasjonalitet, skifta ut mykje av befolkninga og har vore utsett for mykje av det same som byen i 12, etappe. Det var heimbyen til ein liten trommeslagar, og ein stor politikar som i utgangspunktet ikkje var politikar. Sistnemnde vitja Noreg og fekk velfortent heider. Arbeidsplassen hans i denne byen er ikkje som før. Byen hadde i gamle dagar mykje til felles med ein (etter nasjonal målestokk) stor norsk by.
Fasit: Gdansk (Danzig). Før Versaillesfreden i 1919 høyrde byen til Det tyske riket og dei fleste i byen var tyskarar. På slutten av andre verdskrigen vart dei fleste tyskarar meir eller mindre tvinga på flukt. I dag er det ein polsk by. Det var fødebyen til forfattaren Günter Grass, som skreiv romanen Blekktromma, som òg er filma. Det er heimbyen til Lech Wałęsa, verftsarbeidar, fagforeiningsleiar og frigjeringsmann, seinare polsk president og nobelprisvinnar. No er verfta i Gdansk for det meste avvikla. Gdansk/Danzig var i si tid ein hansaby, slik som Bergen.
16. ETAPPE Tilbake i gamlelandet. Denne staden (ja, han er ofte omtalt som ....staden) har ei verdig plassering i eit internasjonalt oversyn. Diktaren som har levandegjort gamletida med brød og nattevakter i og kring byen, var frå ei bygd i nærleiken. Det finst mengder av slikt stoff som dei produserte her, høgt oppe eller nedgrave i jorda, og nesten til ingen nytteverdi lenger. Eit EU-land gav namn til stoffet.
Fasit: Røros. Ofte omtalt som Bergstaden, på grunn av kopargruvene nær byen og smelteverket. Byen har teke vare på mykje av det gamle bybiletet og er å finne på UNESCOs verdsarvliste. Johan Falkberget har skrive ei rekkje bøker om Røros og omegn, til dømes Den fjerde nattevakt og firebindsverket om An-Magritt: Nattens Brød. No har Telenor lagt ned koparnettverket, men tusenvis av kilometer med kopartrådar ligg nedgravne eller heng framleis mellom dei gamle telefonstolpane. Kypros gav namnet til metallet, og på den øya finst det framleis mengder av koparmalm.
17. ETAPPE Rett sør for førnemnde stad kjem me til ei bygd med eit museum for bror til Bror min. Sidan her er mykje vinter om vintrane, kom det før i tida mange store skistjerner herifrå. Eg tvilar på om dalen har mange overnaturlege vette. Derimot har den rivaliserande nabobygda ein slags skulptur av eit framkomstmiddel med svenske anar.
Fasit: Alvdal. Heimbygda til teiknaren og forfattaren Kjell Aukrust, mannen bak Flåklypa og dei humoristiske barndomsskildringane som til dømes boka Bror min.Fleire habile skiløparar kom frå området. I Tynset står ein av verdas største sparkstøttingar, som eit monument over sparkproduksjonen i bygda.
18. ETAPPE Denne byen med eit viss monarkistisk kjennemerke har ein del til felles med staden i etappe 16. Men når det gjeld vinteridrett, var det ikkje seigt langrenn som prega dei store heltane. Så nemner me at ei musikkform skaper litt liv og røre ein gong i året.
Fasit: Kongsberg. Også ein tidlegare gruveby, men her var det sølvgruver. Fleire framifrå skihopparar kom frå Kongsberg, og her er det jazzfestival om sommaren.
19. ETAPPE Her har me budd, her har ein av sønene våre budd, her har det eldste barnebarnet vårt budd. Me er litt utanfor bykjerna i ein by som så vidt er ymta om i ei av dei tidlegare gåtene. Desse rekkjehusa fekk ein arkitekturpris og skulle ikkje vere for kven som helst. Bra utsikt, mange ungar.
Fasit: Studentbyen Natland i Bergen. Her budde Anne, Rune og eg frå hausten 1971 til sommaren 1973, då me flytte til Husnes. Barnebarnet vårt, Hannah Sofie, budde her med mor si ein kort periode.
20. ETAPPE Me er på veg heim og må innom dette ferjestøet på øya som òg har fått fastlandssamband. Kvissmeisteren har vorte rana i Paris ein gong, men ikkje her.
Fasit: Ranavik, ferjestø og snøggbåtkai på Halsnøy. Etter at tunnelen frå fastlands-Kvinnherad til Halsnøy kom, må me ut dit viss me skal ta ferje til Stord.
***
Ingen kommentarer:
Legg inn en kommentar