HEILDAGSPRØVE OG APPELSINER

No sit tjueein håpefulle ungdommar og skriv på maskin om verdssituasjonen. Dei går snart inn i russefeiringa, avsluttar det som no heiter grunnutdanninga etter tretten års skulegange og skal kanskje opp i eksamen i faget "mitt":  Politikk og menneskerettar. Dei kan kome opp i skrifleg eller munnleg eksamen. Og det er usannsynleg - etter mitt ringe skjøn - at ingen vert trekt ut til ein av eksamenane. Det har eg overtydd dei om,
   Desse ungdommane, utruleg jamt kjønnsfordelte, elleve av kvar sort, har vore til litt irritasjon ut gjennom skuleåret, men no sit dei som lysande englar og tastar på peseane sine.
   Er dei  samfunnsinteresserte? Bryr dei seg om pollitikk, religion, krig og sånt? Det ymsar, kan eg love deg. Somme er høflege, følgjer med og seier det er greitt nok, litt kjekt. Andre seier rett ut at dei  finst ikkje interesserte i politikk og likar faget nett så passeleg. Ein og annan seier ingen ting. Og nokre er brennande interesserte. Nett no ser det ut som om alle er brennande interesserte, men det er utanpå. Inni er dei  ikkje like.
   Og litt mimring. På Firda Gymnas var det fleire politiske ungdomslag, AUF, Unge Høgre, Unge Venstre og Senterungdommen. Mange lærarar og leiarar var skeptiske til at me skullle tulle med politikk, og me fekk ikkje bruke skulenamnet i namnet på laget. Nokre få av oss tulla likevel med politikk og sånn. Laget som eg hamna i, heitte Sandane arbeidarungdomslag;  Sandane AUL, medlem i AUF. Innvikla? Nei då!
   Førstkomande sundag er det nøyaktig femti år sidan Sharpeville-massakrane. Dei kvite styresmaktene i Sør-Afrika opna eld mot svarte demonstrantar og drap minst 69 av dei, deriblant åtte kvinner og ti born. Mange fleire vart såra. Den systematiske raseskiljepolitikken skulle trumfast igjennom, om nødvendig med rå makt.
    Eg skjemst ikkje av at me i Sandane AUL drog i gang ein boikottaksjon mot handel med Sør-Afrika. Me møtte mange rare og nokre klart rasistiske motargument, men me fekk mange med oss og. Svein Lundevall var leiar i Unge Høgre og støtta aksjonen. Så fekk han resten av styret sitt imot seg!
   Først og fremst var det appelsinmerket Outspan som skulle ut or butikkkhyllene. Hermetisert frukt var og aktuelt. Kjøpmenn som tilfeldigvis ikkje førte slike varer, var positive. Styraren på handelslaget selde Outspan-appelsiner og fnyste.
   Tretti år etter Sharpeville slapp Nelson Mandela ut frå fangenskap. Tretti år etter at me forlet Firda, vart han president i Sør-Afrika.