For ti år sidan dukka dette folkeeventyret opp og vart nedskrive. Dette er dagen for ny publisering. Samstundes vil eg få ønskje bror min hjarteleg til lukke med åttiårsdagen, sidan han tilfeldigvis har same namnet som hovudpersonen i eventyret. Og god jul til alle!
EVENTYRET OM JULEGUTEN
Desember 1942. Det var midtvinters, kaldt og mørkt, og det hadde kvilt ei forbanning over landet. Men no stod jula for døra, sola hadde snudd, dagane var smått om senn i ferd med å verte lengre, optimismen heldt på å vende tilbake og ein kunne tore å sjå framover att. Ved Volgas breidd var den 20. armeen til Das Dritte Reich – dritriket, som det heiter på sunnfjordmål – innesperra i eit helvete av granateld og sprengkulde og klar til å vedgå nederlag. Herr Rommel hadde gjeve opp El Alamein og heldt på å dra seg ut or Nord-Afrika, og japanarane sleit ille langt der ute i Stillehavet. Det var desember i 1942. Det lysna i aust. I trygg avstand frå bomberegnet og blodspillet var eit ungt par med ein liten toåring klare til julefeiring og familieauke i eit lite, kvitt hus i eit tun bak ein liten haug i ei lita bygd i eit lite land langt mot nord. Mannen i huset – heretter kallar eg han Papen, hadde vore på Furekambane og henta ei lita fure og sett i juletrefoten. Den unge kona med den digre magen – heretter kallar eg henne Mamma – henta fram den gamle juletrepynten, det som var att etter at gardshunden ein gong hadde vore nedi og rota. Beista hadde fått mat, Tunvorden sat velnøgd med grauten sin på gamlestauloftet, ungmerra og avlshingsten stod side om side i stallen og knuspa turrhøy, kyrne, kalvane og sauene slappa av og drøymde om vår med ljose dagar, hønsene kvilte på vaglet, men grisen var ikkje i stekkjen sin lenger, nyslakta som han var, stakkars dyret. Inne i staua hadde dei vaska golvet og bore inn ved. Då Papen kom kom inn med det siste vedfanget og ville setje seg ned for å fange inn julefreden, klappa Mamma seg på den store magen og sa: «Eg trur du lyt ut i stallen og sele på Ruggen,» «Kvafor noko? Skal ikkje hingsten få julefred?» spurde Papen. «Du skjønar, kvinka Mamma, «Steinar'n vil ut!» «I kveld? På julafta? Er han heilt på styr?» Papen reiste seg og klødde seg i nakken. «Meiner du det? Kan'kje han vente til i morgon etter kyrkjetid? Då er me i Dale på julegudsteneste såkorso, og kan ta med jordmora heim att!» Det meinte ikkje Steinar'n, og papen laut berre ta på seg utanpåklede og gå i stallen. Der var Tunvorden allereie i gang med å sele hingsten, mens ungmerra stod og bad med augo og ville vere med. Men Ruggen kneggja bestemt og sa: «Nei, Bergfrid, dette må eg greie åleine. Du må stå her og passe stallen og florane mot alt det utyskjet som kan finne på å kome rekande på ein julekveld!» Snart var Ruggen spent for stolvogna, sidan det ikkje var sledeføre, men tøya og klårvêr. Himmelen i vest skein i skarlagen, og i aust skimta ein dei første stjernene. Så for Ruggen, stolvogna og papen i godt driv opp reina, forbi det flotte, nesten nye ungdomshuset, bortover Finnbrua og inn nyevegen mot Dale. Tunvorden stod på høgste storehaugen og gaulte: «Pass dykk for tussetyet inne ved Tyrvedalen!» Ruggen sprang det han vann, dombjøllene singla, Papen heldt traust i taumane og vognhjula rulla raskare og raskare. Det var slikt eit dun og bjøllesingling at tussefølgjet frå Tyrvedalen med gamle Terning i spissen som kom og skulle feire jul i Garastaua som vanleg, vart vitskremde og la til skogs og torde aldri kome att. Heime i jordmorstaua i Dale hadde dei sett seg ned, både jordmorkallen og jordmora, ribbene var komne på komfyren og den ljuvlege ribbeangen heldt på å spreie seg i huset. Det var julefred og juleglede i stova, det einaste var at jordmorkallen ymta om at i kveld hadde det smakt godt med eit glas øl attåt ribbene. «Men det ein ikkje kan få, det nyttar ikkje å tenkje på,» la han til med eit sukk. Brått banka det hard på døra, og dei høyrde hesteknegg utanfor . «Gu'beire, er det folk eller troll?» jamra jordmora. Før ho rakk tenkje meir over det, stod Papen der og veiva med armane. «Du lyt kome på flekken, fødselen er i gang!» Jordmorkallen såg ut som om han var fråteken juleølet sitt, jordmora freste og sa at det fekk no vere måte på, kome her og dra henne ut or huset på sjølvaste julafta. Men nokre minuttar etterpå sat ho attmed Papen i stolvogna, godt nedbreidd og med jordmortaska fast i høgre handa. Blid var ho ikkje, og sa fint lite mens Ruggen losa dei trygt opp til Stav og ned mot Flekke. Då dei kom fram til Vellene, var det nesten mørkt, men stjernehimmelen lyste opp, og over Jota stod det ei diger stjerne og glitra. Heime i staua Ova i Hoja var alt med det same, Steinar'n ville svært gjerne ut og feire jul med dei hine, og jordmora fekk ein grei jobb. Med vane rørsler tok ho imot katen, klaska han litt i ræva så han hylskreik, vôg han og stelte han. Mamma smilte bleikt av lukke der ho fekk halde den nye guten, og Papen kom og gav jordmora ei flaske øl som bestefaren til den nyfødde hadde bryggja. Då lyste jordmora opp, takka alle opp i handa og gjorde seg klar til heimferd. Så var Ruggen, Papen og jordmora på veg ut or tunet, mens Tunvorden stod på høgste Storehaugen og skrattelo og slo seg på låra av glede. No visste Ruggen vegen, Papen sat med eit breitt smil , og jormora kosa seg under åkleda og kneip om ølflaska. Heime i jordmorhuset fann dei jordmorkallen under fellen i senga med nokre avgnagde ribbebein på eit fat på bordet. Han var nett åt og skulle sovne. «Nei, sjå her, Johan, kva eg har med til deg!» sa jordmora og rette fram ølflaska. «No vert det jul i jordmorgarden og!» Endeleg kunne Papen og Ruggen vende heim med velgjort arbeid. Stjerna over Jota haddde flytta seg inn mot Hellaren og lyste endå klarare, og Tunvorden hadde teke kvelden og lagt seg på gamlestauloftet, velnøgd, men sliten. Snart stod Ruggen i båsen sin og fortalde den unge merra Bergfrid om dagens dåd mens han godgjorde seg med litt ekstra høy og vatn etter ferda. I det kvite huset attom haugen var dei vakne. Der sat Papen og heldt om Mamma , og sa: «Flottare julegåve kunne du ikkje ha kome med!» Mamma strålte over heile ansiktet, vogga det vesle gutebarnet i armane sine og song den vene julesongen som vart ein attgangar på juletrefestane i ungdomshuset i Flekke i mange, mange år: «Eg er så glad kvar julekveld, for då vart Steinar født. Då lyste Ragnvald som ei sol og Lisbet song så søtt!» Og på potta sat den to år gamle broren til den nyfødde og skaut tyskarar. ***
Ingen kommentarer:
Legg inn en kommentar