Nei, kanskje ikkje så gale. Me kan kalle det sure draumar. Blant alt det vrøvlet som eg drøymer er det eitt tema som går att inn imellom. Ikkje for ofte, trur eg; som folk flest er eg lite i stand til å hugse kva eg diktar opp om nettene (eller i middagskvilda). Form og fasong skifter, men djupstrukturen er grei å fatte: Eg mister kontrollen over klassen eg skal undervise. No ein morgon handla det om at elevane mine - dei er kjekke og greie - vart villeidde til å slå følgje med nokre rakkarar med lærevegring. Og eg som hadde førebudd timane så godt! Kulissar og episk tråd i draumen greier eg ikkje å rekonstruere, det var temmeleg surrealistisk. Det er som regel slik. Truleg fall det meg inn i undermedvitet å vurdere kritisk opplegget mitt, som eg hadde lege og tenkt på før eg sovna om kvelden.
Liknande draumar kjem att med ujamne mellomrom. Av og til er det slik at eg er vikar i ein klasse eg ikkje kjenner og knapt veit kva eg skal gjere. Og der står eg og tyt på mitt mens elevane surrar med sitt og bryr seg sytten. Ikkje kjenner eg nokon av dei, så eg kan ikkje notere ned merknader eller skremme med at eg gjer det.
Når eg vaknar etter slike draumar, er eg både letta og irritert. Irritert på meg sjølv for at eg ikkje har brukt nokre av knepa eg plar ty til i beslekta situasjonar i vaken tilstand.
søndag 29. august 2010
tirsdag 24. august 2010
GAMMAL GUBBE?
I mange år var eg yngstebarnet i heimen, heilt til systa kom då eg var nesten elleve år. I klassen min på gymnaset var eg ein av dei tre yngste. Då eg begynte å studere, var eg fleire år yngre enn dei to kameratane eg hadde mest lag med. Eg var ein av dei yngste i den lærargjengen som var pionerar på Kvinnherad gymnas midt på nitten sytti-talet. Derfor trur eg framleis at eg er relativt ung (når eg ikkje ser meg i spegelen, då.)
Men åra går, og no er eg den eldste på arbeidsplassen. Slik kan det gå. I tur og orden har kollegaer eg har hatt i mange, mange år takka av og pensjonert seg. Enkelte gjer det allereie som sekstitoåringar. Eg går på AFP med om lag 60 % jobb. Det beste med den løysinga er at eg har fri om måndagane. Tenk, då kjenner eg meg fri når fredagen er over og slepp å gå i gang med grubling og førebuing i helga, slik eg har gjort i fleire tiår. Sundagane har ofte vore nokså halvtrasige, især utetter ettermiddagen og kvelden når eg har kjent på at no er skuleveka snart i gang og eg må gjere klart for undervisninga om måndagen.
Halvt på spøk seier eg til kollegaer at dei må ta meg til sides og finsnakke med meg på tomannshand når dei merkar at seniliteten min er komen for langt, til dømes viss eg går til feil klasse eller begynner å undervise i feil fag - eller begge delar. Så kan dei seie på ein fin måte at det er på tide at eg gjev meg. Så spørst det om eg skjønar alvoret viss dei tek meg på ordet. Forresten er det irriterande at det knapt går ein dag utan at nokon spør meg om kor lenge eg vil halde på. No er eg stundom så frekk at eg læst som eg ikkje forstår spørsmålet. Til dømes slik: "Har du snart tenkt å pensjonere deg heilt, Reidar?"
"Nei, korfor skulle eg det?" Då vert dei ein smule forvirra, og eg lyt trøyste dei med å seie at eg tek eit år i slengen.
Men eg er berre sekstifem. Eg snakka med ein gammal kjenning på ein annan skule for eit par år sidan, og der hadde den eldre garde på det nærmaste vorte einige om å halde ut til dei når den vanlege pensjonsalderen. "Og korfor sku'kje me det?" la han til. "Far min var bussjåfør og småbrukar og jobba til han var sekstisju."
I skrivande stund tur eg at det vert løysinga mi og. Den siste veka har eg kome i gang med nytt skuleår og berre nye elevar, nokre i første, nokre i andre og nokre i tredje klasse. Smilande, søte, venlege og kjekke ungdomar til no! Eg gler meg til å halde fram i lag med dei. (Men til våren er me nok luta lei kvarandre...)
Men åra går, og no er eg den eldste på arbeidsplassen. Slik kan det gå. I tur og orden har kollegaer eg har hatt i mange, mange år takka av og pensjonert seg. Enkelte gjer det allereie som sekstitoåringar. Eg går på AFP med om lag 60 % jobb. Det beste med den løysinga er at eg har fri om måndagane. Tenk, då kjenner eg meg fri når fredagen er over og slepp å gå i gang med grubling og førebuing i helga, slik eg har gjort i fleire tiår. Sundagane har ofte vore nokså halvtrasige, især utetter ettermiddagen og kvelden når eg har kjent på at no er skuleveka snart i gang og eg må gjere klart for undervisninga om måndagen.
Halvt på spøk seier eg til kollegaer at dei må ta meg til sides og finsnakke med meg på tomannshand når dei merkar at seniliteten min er komen for langt, til dømes viss eg går til feil klasse eller begynner å undervise i feil fag - eller begge delar. Så kan dei seie på ein fin måte at det er på tide at eg gjev meg. Så spørst det om eg skjønar alvoret viss dei tek meg på ordet. Forresten er det irriterande at det knapt går ein dag utan at nokon spør meg om kor lenge eg vil halde på. No er eg stundom så frekk at eg læst som eg ikkje forstår spørsmålet. Til dømes slik: "Har du snart tenkt å pensjonere deg heilt, Reidar?"
"Nei, korfor skulle eg det?" Då vert dei ein smule forvirra, og eg lyt trøyste dei med å seie at eg tek eit år i slengen.
Men eg er berre sekstifem. Eg snakka med ein gammal kjenning på ein annan skule for eit par år sidan, og der hadde den eldre garde på det nærmaste vorte einige om å halde ut til dei når den vanlege pensjonsalderen. "Og korfor sku'kje me det?" la han til. "Far min var bussjåfør og småbrukar og jobba til han var sekstisju."
I skrivande stund tur eg at det vert løysinga mi og. Den siste veka har eg kome i gang med nytt skuleår og berre nye elevar, nokre i første, nokre i andre og nokre i tredje klasse. Smilande, søte, venlege og kjekke ungdomar til no! Eg gler meg til å halde fram i lag med dei. (Men til våren er me nok luta lei kvarandre...)
søndag 22. august 2010
USIKKER INNTEKTSKJELDE
Då eg tok til med det sjette året på den fådelte Flekke skule, hadde eg opplevd rockens inntog i heimbygda den sommaren. På skulen gjekk me i klasse med sjuande årssteget. Dei jentene var meir enn frelste for dei staute, syngjande gutane ute i den store verda: Paul, Elvis, Tommy, Pat, Cliff, Jerry og Harry. Dei samla på bilete av rockestjerner, på same måten som me gutane samla på bilete av sportstjerner og limte inn i utskrivne skrivebøker. Jentene lovde jamvel pengar om me kunne forsyne dei med bilete av heltane deira frå blad og aviser. Eg tenkte med meg at no skal det verte nokre kroner å tene, pressa var jo smikkfull av slike bilete, og me heldt Bergens Arbeiderblad og Norsk Ukeblad, så her vart det rikdom.
Det viste seg at det var vanskelegare enn eg trudde. Eg tok til å leite, men fangsten vart mager. Nokre bilete klypte eg nok ut og tok med meg på skulen. Men så var jentene ikkje så lite kritiske. Somme bilete hadde dei frå før, andre var av stjerner som ikkje var populære nok. Så rikdommen let vente på seg.
Det gjer han forsåvidt enno.
Det viste seg at det var vanskelegare enn eg trudde. Eg tok til å leite, men fangsten vart mager. Nokre bilete klypte eg nok ut og tok med meg på skulen. Men så var jentene ikkje så lite kritiske. Somme bilete hadde dei frå før, andre var av stjerner som ikkje var populære nok. Så rikdommen let vente på seg.
Det gjer han forsåvidt enno.
fredag 20. august 2010
MI FJERNSYNSSOGE
Sjuande sans-dagboka mi frå 1960 har ei kort og lakonisk opplysning om 20. august: Norsk fjernsyn (TV) offisielt opna. Bortsett frå dette skreiv femtenåringen nesten aldri om nasjonale eller internasjonale hendingar. Så kanskje han har oppfatta at dette var eit viktig vendepunkt i historia.
Heime i Flekke fekk me ikkje fjernsyn før lenge etter at eg hadde forlate bygda. Ikkje ønskte eg det, og kanskje ikkje dei andre impliserte heller. Me kom ikkje heim for å glo på fjernsyn. Hos onkel og tante på Igelkjøn kom det fjernsyn nokså tidleg, men eg kan ikkje hugse at eg misunnte dei.
Men i studietida i Bergen budde eg eit års tid i lag med Dagfinn og Anders, og sidan det no skulle vere vinterolympiade i Grenoble med mange norske håp, tok me og spleisa på eit apparat, tappa studielånet for kvar sine seks hundre kroner og installerte kassen på rommet til Dagfinn, der det var best plass. Der sat me og heia på Maier og Grønningen, såg detektimar og mykje løye i staden for å lese pensum. Fjernsynsapparetet vart seinare oppkjøpt av foreldra til Anders då Dagfinn og eg flytte frå Lægdene. Etter det fekk det mange gode år i Nordfjord.
Så gjekk det mange år. Anne og eg (me forlova oss kort tid etter at eg vart deleigar i TV, utan at her var nokon tydeleg samanheng) var ikkje sterkt interesserte i fjernsyn. Heime hos henne i Bekkjarvik hadde dei eit apparat som me såg på når me var på besøk, men når me var heime hos oss sjølve på Natland og seinare på Husnes, sat me heller og las, spelte plater, høyrde på radio, preikte skit eller dreiv med nyttige ting som spøting og stilretting.
Men så fekk me ungar som gjorde seg meir og meir gjeldande. Femåringen Rune hadde kameratar med fjernsyn i heimen, og han fekk meir og meir uro i kroppen viss han laut vere heime i sekstida. For kva dreiv vel Colargol på med i kveld? Det enda med at papen hans på ein bytur i januar 1975 etla seg til å sjekke om det fanst eit billeg, brukt svart-kvitt-fjernsyn i ein butikk. Dei aller fleste heldt seg enno til svart-kvitt, sjølv om det dukka opp fargefjernsyn i somme stover. Og me visste at somme bytte inn brukte godt brukande svart-kvittapparat når dei kjøpte nytt i fargar.
Vel, om kvelden kom eg heim att i Furuvegen på Husnes, stod og fomla med nevane og tilstod for mi kjære frue: "Veit du, eg har gjort noko hakkande gale ..." Eit par dagar etterpå kom den flunkens nye farge-Tv'en frå Tandberg med rutebåten til Husnes kai, og eg fekk Gunnar til å vere med meg og hente han med Citroën-en. Brått var statusen vår snudd opp-ned, ikkje minst for femåringen: Frå å vere ein av dei siste heimane utan fjernsyn i Troåslia vart me ein av dei første med fargefjernsyn.
Om kona vart arg? Nei, ho tilgav på flekken!
Heime i Flekke fekk me ikkje fjernsyn før lenge etter at eg hadde forlate bygda. Ikkje ønskte eg det, og kanskje ikkje dei andre impliserte heller. Me kom ikkje heim for å glo på fjernsyn. Hos onkel og tante på Igelkjøn kom det fjernsyn nokså tidleg, men eg kan ikkje hugse at eg misunnte dei.
Men i studietida i Bergen budde eg eit års tid i lag med Dagfinn og Anders, og sidan det no skulle vere vinterolympiade i Grenoble med mange norske håp, tok me og spleisa på eit apparat, tappa studielånet for kvar sine seks hundre kroner og installerte kassen på rommet til Dagfinn, der det var best plass. Der sat me og heia på Maier og Grønningen, såg detektimar og mykje løye i staden for å lese pensum. Fjernsynsapparetet vart seinare oppkjøpt av foreldra til Anders då Dagfinn og eg flytte frå Lægdene. Etter det fekk det mange gode år i Nordfjord.
Så gjekk det mange år. Anne og eg (me forlova oss kort tid etter at eg vart deleigar i TV, utan at her var nokon tydeleg samanheng) var ikkje sterkt interesserte i fjernsyn. Heime hos henne i Bekkjarvik hadde dei eit apparat som me såg på når me var på besøk, men når me var heime hos oss sjølve på Natland og seinare på Husnes, sat me heller og las, spelte plater, høyrde på radio, preikte skit eller dreiv med nyttige ting som spøting og stilretting.
Men så fekk me ungar som gjorde seg meir og meir gjeldande. Femåringen Rune hadde kameratar med fjernsyn i heimen, og han fekk meir og meir uro i kroppen viss han laut vere heime i sekstida. For kva dreiv vel Colargol på med i kveld? Det enda med at papen hans på ein bytur i januar 1975 etla seg til å sjekke om det fanst eit billeg, brukt svart-kvitt-fjernsyn i ein butikk. Dei aller fleste heldt seg enno til svart-kvitt, sjølv om det dukka opp fargefjernsyn i somme stover. Og me visste at somme bytte inn brukte godt brukande svart-kvittapparat når dei kjøpte nytt i fargar.
Vel, om kvelden kom eg heim att i Furuvegen på Husnes, stod og fomla med nevane og tilstod for mi kjære frue: "Veit du, eg har gjort noko hakkande gale ..." Eit par dagar etterpå kom den flunkens nye farge-Tv'en frå Tandberg med rutebåten til Husnes kai, og eg fekk Gunnar til å vere med meg og hente han med Citroën-en. Brått var statusen vår snudd opp-ned, ikkje minst for femåringen: Frå å vere ein av dei siste heimane utan fjernsyn i Troåslia vart me ein av dei første med fargefjernsyn.
Om kona vart arg? Nei, ho tilgav på flekken!
mandag 16. august 2010
BRAKKE PÅ KØYRETUR
Endeleg er Bybanen i Bergen på skjener og går så det susar. Eg har ikkje fått prøvekøyrt enno, eg har ikkje vore i Bergen by sidan bana kom i drift. (No snakkar eg om bygrensene før 1972, eg har vore på Flesland) Men eg gler meg til å prøve.
Første hausten eg studerte i Bergen, fekk eg oppleve dei siste månadene med trikk der i byen. No hadde eg ikkje mykje bruk for han der han gjekk, men han var grei å ty til når eg skulle vitje bror Steinar på Kronstad.
Det er underleg kor glade folk er i denne doningen. Det har vore aksjonar og protestmarsjar meir enn ein stad mot nedlegging av trikk. Og eg kjenner at hjartet dulpar litt raskare når eg ser ein trikk i ein eller annan by ute i verda. No er det ikkje akkurat trikk dei har fått i Bergen, men det er iallfall vogner som går på skjener og er drivne med elektrisk straum. Det gjev litt av den same varme kjensla, vonar eg. Berre eg ikkje dundrar i vognene med bilen vår, slik somme bilistar gjer inne i by'n.
Lærar Årøy på Flekke skule i gamle dagar var ikkje den som slo rundt seg med skrøner og vitsar i utide. Men ei rispe fortalde han av og til, med litt grov og slepande stemme. Soga handla om gubben som var i by'n i lag med sonen sin for første gong og fekk sjå trikken. Eg er ikkje sikker på om eg hugsar alt, men dette vert iallfall sitert: "Da kom ein mannje kjøyrandes med ei brakke. Hovudsageleg styrde han hinnje med stong. Då sa eg til han Albert, son min: Eg tenkje dæ best at me går ned på Børsen og får oss litt graut og mjelk!"
Første hausten eg studerte i Bergen, fekk eg oppleve dei siste månadene med trikk der i byen. No hadde eg ikkje mykje bruk for han der han gjekk, men han var grei å ty til når eg skulle vitje bror Steinar på Kronstad.
Det er underleg kor glade folk er i denne doningen. Det har vore aksjonar og protestmarsjar meir enn ein stad mot nedlegging av trikk. Og eg kjenner at hjartet dulpar litt raskare når eg ser ein trikk i ein eller annan by ute i verda. No er det ikkje akkurat trikk dei har fått i Bergen, men det er iallfall vogner som går på skjener og er drivne med elektrisk straum. Det gjev litt av den same varme kjensla, vonar eg. Berre eg ikkje dundrar i vognene med bilen vår, slik somme bilistar gjer inne i by'n.
Lærar Årøy på Flekke skule i gamle dagar var ikkje den som slo rundt seg med skrøner og vitsar i utide. Men ei rispe fortalde han av og til, med litt grov og slepande stemme. Soga handla om gubben som var i by'n i lag med sonen sin for første gong og fekk sjå trikken. Eg er ikkje sikker på om eg hugsar alt, men dette vert iallfall sitert: "Da kom ein mannje kjøyrandes med ei brakke. Hovudsageleg styrde han hinnje med stong. Då sa eg til han Albert, son min: Eg tenkje dæ best at me går ned på Børsen og får oss litt graut og mjelk!"
søndag 15. august 2010
DYR OG TUNGVINT MATLAGING
Sjølvsagt skal me grille, det er framleis sommar, og no er godvêret kome. Men me manglar tennvæske, det er sundag og butikkstengt. Nei, ikkje bensinstasjonane. Me har to å velje mellom her i nærleiken, og eg vel den som ligg lengst vekke fordi eg skal prøve den nye bilen til son min, og då duger det ikkje berre å køyre ein kilometer opp på Reset; eg fer fem kilometer til Husnes.
Eg har god tid i dag, hundre kroner i lommeboka og ikkje så mykje å klage over, så særleg ærerikt er ikkje dette. Hadde eg no fyrt opp med eldstål, knusk og kvister og kvas for å steikje nokre nytrekte, nysløgde aurar, hadde eg hatt litt å skrive om. Men så er det altså kjøpelaks frå Rema, ferdig slakta, filetert og pent oppdelt i serveringsstykke. Litt villmann skal ein likevel vere, så fram med grillen!
Men altså: Snart står eg med ei flaske tennvæske på Statoil Husnes og viser fram til ei blid dame bak kassen. "49,50 takk!" "Hæ, er det så dyrt?" datt det ut or meg. "Det er bensinstasjonspris, veit du," sa dama og var like blid der ho talde opp vekslepengane eg skulle ha. På vegen heim spør eg meg kvifor dei må ha meir enn dobbelt så mykje for ei flaske tennvæske på ein bensinstasjon som på ein butikk. Eg kan tenkje meg at same vara kostar om lag tjue på Rema. Ja ja, til pass åt meg når eg er så fiks i idéane mine at eg absolutt skal grille desse laksestykka istadenfor å gjere det enkelt og billeg og steikje dei på steikjepanna inne på kjøkkenet. Me har faktisk ei grillsteikjepanne med riflete botn. Noko arbeid å spare er det slett ikkje, no må eg springe att og fram, att og fram mellom kjøkken og terrasse for å få alt til å verte ferdig i nokolunde same tid, og det skulle ha teke seg ut om laksen hadde vorte brend.
No er det måltidet over, maten er fortært, og eg har jamvel vaska grillrista - ein heil jobb, berre det. Og me har meir tennvæske att på flaska. Så kanskje det vert meir grilling i sommar.
Eg har god tid i dag, hundre kroner i lommeboka og ikkje så mykje å klage over, så særleg ærerikt er ikkje dette. Hadde eg no fyrt opp med eldstål, knusk og kvister og kvas for å steikje nokre nytrekte, nysløgde aurar, hadde eg hatt litt å skrive om. Men så er det altså kjøpelaks frå Rema, ferdig slakta, filetert og pent oppdelt i serveringsstykke. Litt villmann skal ein likevel vere, så fram med grillen!
Men altså: Snart står eg med ei flaske tennvæske på Statoil Husnes og viser fram til ei blid dame bak kassen. "49,50 takk!" "Hæ, er det så dyrt?" datt det ut or meg. "Det er bensinstasjonspris, veit du," sa dama og var like blid der ho talde opp vekslepengane eg skulle ha. På vegen heim spør eg meg kvifor dei må ha meir enn dobbelt så mykje for ei flaske tennvæske på ein bensinstasjon som på ein butikk. Eg kan tenkje meg at same vara kostar om lag tjue på Rema. Ja ja, til pass åt meg når eg er så fiks i idéane mine at eg absolutt skal grille desse laksestykka istadenfor å gjere det enkelt og billeg og steikje dei på steikjepanna inne på kjøkkenet. Me har faktisk ei grillsteikjepanne med riflete botn. Noko arbeid å spare er det slett ikkje, no må eg springe att og fram, att og fram mellom kjøkken og terrasse for å få alt til å verte ferdig i nokolunde same tid, og det skulle ha teke seg ut om laksen hadde vorte brend.
No er det måltidet over, maten er fortært, og eg har jamvel vaska grillrista - ein heil jobb, berre det. Og me har meir tennvæske att på flaska. Så kanskje det vert meir grilling i sommar.
lørdag 14. august 2010
Å BERE STAUR
Å bere staur var eitt av fleire tunge gjeremål i den hektiske sommarsesongen. Hesjestaurane kunne nok køyrast på høyvogna eller møkakjerra, elles bar me dei på plass. Då måtte ein lesse passeleg opp på skuldrane, elles vart det sprik og kaos. Prøvde me med meir enn ti i slengen, visste me at me tok sjansar.
Statsminister Per Borten (regjeringssjef hausten 1965 til våren 1971) var bonde og visste kva han snakka om når det gjaldt staurbering. Då den borgarlege firepartiregjeringa hans gjekk i oppløysing, sa han at gjerninga som leiar for ei slik regjering var som å bere staur. Då skal me vite at det var femten staurar (Borten medrekna) i denne staurbøra, fordelte på fire parti og med svært sprikjande syn på EF.
Men kva med Jens? No er det tjue staurar med, og det skal ei sterk herd og ei mirakuløs koordinasjonsevne til å gå eit stykke veg i kupert lende med eit slikt lass. Rett nok kjem staurane frå berre tre parti, men likevel... Berre han ikkje ramlar så staurane fyk til alle kantar.
Det er to slags vedgåingar moderne politikarar ikkje kan fordra å kome med, sjølv om pressa og alle andre veit at det burde dei gjere om dei var ærlege: Det eine er at staurane sprikjer. Dei vil ikkje fortelje at dei sant å seie er ueinige. Etter mi meining må ei regjering - som alle andre grupperingar med to eller fleire personar - kunne seie utan å skjemmast at her er det sterkt delte meiningar. Det andre er at ein må kunne skifte syn i ei sak. Det er inga skam å snu, og det kan ein politikar tilstå utan å skjemmast. Eg vil tru at ein politikar veks på å seie at "eg tok feil, no vil me prøve å finne ei betre løysing."
Så får me sjå om det vert master i Hardanger, og om regjeringa sprekk.
Statsminister Per Borten (regjeringssjef hausten 1965 til våren 1971) var bonde og visste kva han snakka om når det gjaldt staurbering. Då den borgarlege firepartiregjeringa hans gjekk i oppløysing, sa han at gjerninga som leiar for ei slik regjering var som å bere staur. Då skal me vite at det var femten staurar (Borten medrekna) i denne staurbøra, fordelte på fire parti og med svært sprikjande syn på EF.
Men kva med Jens? No er det tjue staurar med, og det skal ei sterk herd og ei mirakuløs koordinasjonsevne til å gå eit stykke veg i kupert lende med eit slikt lass. Rett nok kjem staurane frå berre tre parti, men likevel... Berre han ikkje ramlar så staurane fyk til alle kantar.
Det er to slags vedgåingar moderne politikarar ikkje kan fordra å kome med, sjølv om pressa og alle andre veit at det burde dei gjere om dei var ærlege: Det eine er at staurane sprikjer. Dei vil ikkje fortelje at dei sant å seie er ueinige. Etter mi meining må ei regjering - som alle andre grupperingar med to eller fleire personar - kunne seie utan å skjemmast at her er det sterkt delte meiningar. Det andre er at ein må kunne skifte syn i ei sak. Det er inga skam å snu, og det kan ein politikar tilstå utan å skjemmast. Eg vil tru at ein politikar veks på å seie at "eg tok feil, no vil me prøve å finne ei betre løysing."
Så får me sjå om det vert master i Hardanger, og om regjeringa sprekk.
onsdag 11. august 2010
KLAUSTROFOBI
Eg tykkjer det same som folk flest at tortur, lemlesting, avhogging av bein, armar og hovud så blodet sprutar er ekkelt og motbydeleg, viss eg ein henda gong treffer til å sjå ein film med slike skrekkscenar. Men er det noko som får meg til å gyse og kaldsveitte, er det viss eg ser ein stakkar bli plassert eller plasserer seg på ein stad som er så trong at han knapt kan røre på seg, og slett ikkje reise seg. Viss du vil meg skikkeleg ilt, kan du bakbinde meg, kneble meg, hive meg inn i bagasjerommet på bilen, smekke panseret att og gå derifrå. Eg kaldsveittar med tanken. Det same gjer eg når eg ser på fjernsynet ein holeforskar som pressar kroppen sin inn gjennom ein trong sprekk for å kome seg inn i eit mørkt, kaldt rom der han heller ikkje kan gå oppreist. Eg tykte det var meir enn nok då eg i lag med Anne og to små gutar i si tid følgde gruvetoget inn i sølvgruva ved Kongsberg, to-tre kilometer sitjande i ei vogn som fylte gruvegangen så nokolunde, og der det ikkje var råd å reise seg.
Og så skriv eg endå litt til om høyet i gamleløa heime. Når det leid på sommmaren og me hadde fylt løa med godt turrhøy eit stykke over betane, oppstod det spennande og hemmelege tunnelar. Ein gong eg kraup under beten, var det litt trongt, noko som sikkert medverka til at eg kom ut av kurs. Eg vasa meg inn i trongare og tettare lende, det var kolmørkt, timoteistråa stakk meg i ansiktet, og eg kava meir og meir, som om eg skulle drukne. Det var ingen å rope til om hjelp, om eg hadde greidd å fylle lungene med såpass luft at eg kunne ha utstøytt eit angstskrik. Puste fekk eg på eit vis, med små, hakkete drag, og pulsen gjekk over to hundre. Det varte ei evigheit, sikkert minst ti sekund, så opna det seg og eg var ute i friluft.
Nei, takke meg til frie, opne rom.
Og så skriv eg endå litt til om høyet i gamleløa heime. Når det leid på sommmaren og me hadde fylt løa med godt turrhøy eit stykke over betane, oppstod det spennande og hemmelege tunnelar. Ein gong eg kraup under beten, var det litt trongt, noko som sikkert medverka til at eg kom ut av kurs. Eg vasa meg inn i trongare og tettare lende, det var kolmørkt, timoteistråa stakk meg i ansiktet, og eg kava meir og meir, som om eg skulle drukne. Det var ingen å rope til om hjelp, om eg hadde greidd å fylle lungene med såpass luft at eg kunne ha utstøytt eit angstskrik. Puste fekk eg på eit vis, med små, hakkete drag, og pulsen gjekk over to hundre. Det varte ei evigheit, sikkert minst ti sekund, så opna det seg og eg var ute i friluft.
Nei, takke meg til frie, opne rom.
tirsdag 10. august 2010
GRASKLYPPAREN
For svært mange år sidan kjøpte læraren heime i Flekke ein liten grasklyppar som han gjekk og skubba på. Eg tykte det såg latterleg ut. Kunne han ikkje bruke ljå, han som andre folk?
Mange år etter dette budde me på Husnes og hadde ein svær grasbakke å stelle. Då vart det nok til at me og fekk oss grasklyppar, sjølv om eg også hadde skaffa meg ein stuttorv.
Etter nokre år på Eikeland gjekk me over til elektrisk, ein klyppar som me har hatt i mange år no. Når eg brukar vendinga "mange år", er det fordi eg ikkje har peiling på om det er ti, femten eller nærmare tjue, slikt flyt i hop for meg.
I det siste har denne klypparen knurra og murra ein del. Han likar ikkje det lett kuperte terrenget her i hagen, der han rett som det er vert lurt til å sneie ein stein eller stubbe så det brakar. Så trass i at bøen er liten, er påkjenningane store. For nokre veker sidan skrudde eg og vølte han litt sidan motor og skjerearmar hang og slang meir eller mindre ukontrollert inne i godset. Eg fekk han ikkje til nett slik eg ønskte, men eg auka innsikta mi i oppbygnad og funksjon av ein elektrisk klyppar, og han skikka seg brukande ei tid. Men han knurra framleis.
Det gjorde han sist eg klypte og, heilt til han skambraka i møte med ein bergknatt som eg hadde gløymt låg under det altfor lange ugraset nede på eigedommen. Etter det mol han penare enn på lenge. Men berre til i dag då han sneia nedi ei rot. Så sette eg meg ned, gav meg god tid og skrudde endå meir enn sist. Innsikta mi i det indre livet til klypparen auka sterkt, og no trur eg eg har skrudd han i hop så godt som det let seg gjere. I grunnen skulle eg ha sveisa litt eit par plassar, men det kan eg ikkje. Men no funkar han betre enn på lenge og held truleg ut sesongen iallfall.
Då Flymoen nærma seg toårsdagen og garantien framleis gjaldt, henta eg han ut or kjellaren, kopla på den raude leidningen og starta for å ta første slåtten den våren. Det kom eit grynt, så var han heilt taus. Heilt daud. Eg stima til Sjø og Land på Husnes, klaga mi naud og viste til garantien. Eg trur eg let skine igjennom at eg var misnøgd med eit produkt som ikkje heldt meir enn knappe to år. Nokre dagar etterpå kom eg att og ville ha klyparen heim, nyvølt og i skikkeleg stand. "Men me fann ikkje nokon feil, han virka då me prøvde han," sa dei. Kva skulle eg seie? Eg tok han heim, full i tvil, prøvde å starte, utan hell. Vel, lat meg no sjekke den raude leidningen, tenkte eg. Dæven! Eit nesten usynleg brot like ved kontakten
Eg kutta av eit par desimeter av leidningen, sette på ny kontakt, og sidan har både den raude leidningen og den raude glasklypparen fungert. Dagen etter var eg innom Sjø og Land, ba om forlatelse og forklarte tabben.
Klypparen er altså i beste velgåande, men Sjø og Land er nedlagt for fleire år sidan.
Mange år etter dette budde me på Husnes og hadde ein svær grasbakke å stelle. Då vart det nok til at me og fekk oss grasklyppar, sjølv om eg også hadde skaffa meg ein stuttorv.
Etter nokre år på Eikeland gjekk me over til elektrisk, ein klyppar som me har hatt i mange år no. Når eg brukar vendinga "mange år", er det fordi eg ikkje har peiling på om det er ti, femten eller nærmare tjue, slikt flyt i hop for meg.
I det siste har denne klypparen knurra og murra ein del. Han likar ikkje det lett kuperte terrenget her i hagen, der han rett som det er vert lurt til å sneie ein stein eller stubbe så det brakar. Så trass i at bøen er liten, er påkjenningane store. For nokre veker sidan skrudde eg og vølte han litt sidan motor og skjerearmar hang og slang meir eller mindre ukontrollert inne i godset. Eg fekk han ikkje til nett slik eg ønskte, men eg auka innsikta mi i oppbygnad og funksjon av ein elektrisk klyppar, og han skikka seg brukande ei tid. Men han knurra framleis.
Det gjorde han sist eg klypte og, heilt til han skambraka i møte med ein bergknatt som eg hadde gløymt låg under det altfor lange ugraset nede på eigedommen. Etter det mol han penare enn på lenge. Men berre til i dag då han sneia nedi ei rot. Så sette eg meg ned, gav meg god tid og skrudde endå meir enn sist. Innsikta mi i det indre livet til klypparen auka sterkt, og no trur eg eg har skrudd han i hop så godt som det let seg gjere. I grunnen skulle eg ha sveisa litt eit par plassar, men det kan eg ikkje. Men no funkar han betre enn på lenge og held truleg ut sesongen iallfall.
Då Flymoen nærma seg toårsdagen og garantien framleis gjaldt, henta eg han ut or kjellaren, kopla på den raude leidningen og starta for å ta første slåtten den våren. Det kom eit grynt, så var han heilt taus. Heilt daud. Eg stima til Sjø og Land på Husnes, klaga mi naud og viste til garantien. Eg trur eg let skine igjennom at eg var misnøgd med eit produkt som ikkje heldt meir enn knappe to år. Nokre dagar etterpå kom eg att og ville ha klyparen heim, nyvølt og i skikkeleg stand. "Men me fann ikkje nokon feil, han virka då me prøvde han," sa dei. Kva skulle eg seie? Eg tok han heim, full i tvil, prøvde å starte, utan hell. Vel, lat meg no sjekke den raude leidningen, tenkte eg. Dæven! Eit nesten usynleg brot like ved kontakten
Eg kutta av eit par desimeter av leidningen, sette på ny kontakt, og sidan har både den raude leidningen og den raude glasklypparen fungert. Dagen etter var eg innom Sjø og Land, ba om forlatelse og forklarte tabben.
Klypparen er altså i beste velgåande, men Sjø og Land er nedlagt for fleire år sidan.
mandag 9. august 2010
SOVEROM MED SVALER
Gamleløa heime i Flekke var i full bruk fram til og med 1962, og me turka alt høyet. Som nemnt har eg ført nøye journal over turrhøytakinga sommaren for femti år sidan i den sjuande sansen min. Der kan ein lese at me hadde fått i hus 86 lass høy den 6. august. Berre fem lass var brøyehøy, resten hes. Så hesja me litt hå, så til saman kom det nitti lass inn i den store, gamle løa som Østen Flekke bygde i 1870-åra og sa at "ho vert aldri for lita." No hadde papen bygd på ein ekstra skut, men likevel sleit me fælt for å få inn alt turrhøyet. Her var det lite romantikk inne i biletet, berre steikvarme, høystøv og slit.
For eit par veker sidan nemnde eg at løa også kunne brukast til dans etter den aller nyaste rockemusikken som kom som ein farsott like inn i Bygde-Noreg mot slutten av femtitalet. Men dette kunne ikkje gått for seg i august. Då var det ikkje plass til stort meir enn vogna og merra og knapt nok det.
Før me vart så gamle at brørne mine arrangerte rockefest på løa, kunne ho nyttast til soverom. Me grov oss ned i høyet, kanskje me laga oss leie av tomme mjølsekker, og der låg me og venta på Jon Blund og Ole Lukkøye. I staden fauk det svaler til og frå reira under taket til langt inn i den lyse, lunka julinatta. Og når dei kom med kjeften full av mat inn i reiret, jubla dei små svaleungane og var frå seg av glede. Me høyrde lydar som me ikkje visste om fantest, me snakka om tussar og spøkjelse, og om Tunvorden som vakta gard og tun, men helst heldt til i gamlestova. Det susa stilt frå Hellaren og Jota, ei ugle hukra ovanfor bøgarden og det anga intenst frå nyturka høy.
Då var det vanskeleg å sova burt sumarnatta. Så noen ganger var det ålrait med turrøy og gisen løe.
For eit par veker sidan nemnde eg at løa også kunne brukast til dans etter den aller nyaste rockemusikken som kom som ein farsott like inn i Bygde-Noreg mot slutten av femtitalet. Men dette kunne ikkje gått for seg i august. Då var det ikkje plass til stort meir enn vogna og merra og knapt nok det.
Før me vart så gamle at brørne mine arrangerte rockefest på løa, kunne ho nyttast til soverom. Me grov oss ned i høyet, kanskje me laga oss leie av tomme mjølsekker, og der låg me og venta på Jon Blund og Ole Lukkøye. I staden fauk det svaler til og frå reira under taket til langt inn i den lyse, lunka julinatta. Og når dei kom med kjeften full av mat inn i reiret, jubla dei små svaleungane og var frå seg av glede. Me høyrde lydar som me ikkje visste om fantest, me snakka om tussar og spøkjelse, og om Tunvorden som vakta gard og tun, men helst heldt til i gamlestova. Det susa stilt frå Hellaren og Jota, ei ugle hukra ovanfor bøgarden og det anga intenst frå nyturka høy.
Då var det vanskeleg å sova burt sumarnatta. Så noen ganger var det ålrait med turrøy og gisen løe.
søndag 8. august 2010
BLOGGTØRKE OG MATAUK
Stundom går det dagevis utan at eg skriv blogg. Andre gonger kjem det tekstar så å seie dagstøtt. Du kan med andre ord ikkje heilt stole på om her er noko nytt å lese.
Grunnen til bloggtørke kan vere at eg er utan tilgang på tastatur og nett. Slik var det i veka som gjekk, då me var nokre dagar i Austevoll og stelte hus og hage. Andre forklaringar er at eg ikkje gidd eller ikkje kjem på noko glupt å skrive om. (Om eg nokonsinne skriv noko glupt, kan saktens diskuterast.) Ei årsak ken vere tidsnaud, men det kan eg ikkje seie eg har hatt i det siste. Vel - både før og etter opphaldet i Bekkjarvik dreiv eg hardt med bærsanking og safting. No er det knapt eit solbær att i hagen, men derimot ei fin samling saftflasker i kjellaren. Dessutan skal me ha nokre porsjonar med sukra rips i frysaren. Og i går kom det på plass ein bra slump blåbærsyltety i den same fryseboksen etter at me hadde hatt oss ein tur opp i sjukehusmarka. Pluss ein boks med forvella sopp. Det skal kome fleire. Kanskje eg nemner det neste gong eg skriv.
Grunnen til bloggtørke kan vere at eg er utan tilgang på tastatur og nett. Slik var det i veka som gjekk, då me var nokre dagar i Austevoll og stelte hus og hage. Andre forklaringar er at eg ikkje gidd eller ikkje kjem på noko glupt å skrive om. (Om eg nokonsinne skriv noko glupt, kan saktens diskuterast.) Ei årsak ken vere tidsnaud, men det kan eg ikkje seie eg har hatt i det siste. Vel - både før og etter opphaldet i Bekkjarvik dreiv eg hardt med bærsanking og safting. No er det knapt eit solbær att i hagen, men derimot ei fin samling saftflasker i kjellaren. Dessutan skal me ha nokre porsjonar med sukra rips i frysaren. Og i går kom det på plass ein bra slump blåbærsyltety i den same fryseboksen etter at me hadde hatt oss ein tur opp i sjukehusmarka. Pluss ein boks med forvella sopp. Det skal kome fleire. Kanskje eg nemner det neste gong eg skriv.