AMERIKATUREN 23: AUH2O

Amerikansk  politikk er underlege greier, i dag som i 1964. For meg som ikkje eingong var van med fjernsyn, vart møtet med ein amerikansk valkamp eit skikkeleg show. Eller sjau, alt etter som. Republikanarane hadde nominasjonsmøtet sitt mens eg var i landet. Det var tøffe tider. Godt og vel eit halvt år tidlegare var president Kennedy skoten. Den kalde krigen gjorde amerikanarane meir utrygge og urolege enn oss nordmenn, som delte grense med den store, stygge Sovjetunionen. Det var mindre enn to år sidan Cuba-krisa. Uroa i Vietnam var i ferd med å ta form som ein verkeleg krig, med amerikansk opptrapping. Raseuroa flamma opp i takt med aukande engasjement for borgarrettar. Allmenta hadde fått augo opp for dei store skilnadene mellom fattig og rik i verdas rikaste stat. Dette siste var ei hjartesak for den nye presidenten, Lyndon B. Johnson, han som overtok då Kennedy vart skoten. Johnson hadde ”War against Poverty” som sitt slagord. Ikkje alle amerikanarar meinte at det var noko å slåst for.

   På det republikanske nominasjonsmøtet oppstod det ei kraftig stemningsbølgje til fordel for han som klarast markerte alternativa til Johnson: Barry Goldwater. Den konservative senatoren frå Arizona stod for ei knallhard linje overfor Sovjet og alt som kunne lukte eller smake av kommunisme, anten det no var i heimlandet eller utanfor USAs grenser. Elles kjenner me att mykje av tankegodset hans i det som den konservative fløyen i det republikanske partiet meiner i dag: mindre stat, meir privat armslag. Mindre sentralmakt, meir fridom for einskildstatane. Mindre makt til fagforeiningane, meir til arbeidsgjevarane. Og så bortetter. (At Goldwater kom frå ein søkkrik familie, gjorde kanskje sitt til å utforme tankane hans.)

  Den meir liberale Nelson Rockefeller (med norsk svigerdotter og endå rikare enn Barry) hadde ikkje sjansar. Ein gong han stod på talarstolen, gaulte og gaulte ein horde av Goldwater-tilhengjane i fleire minutt: ”We want Barry” slik at ingen skulle høyre kva Rockefeller hadde å seie. Ordstyraren dunka og dunka med kølla si, men til lite nytte. Vel, etter ei lang stund stilna sjauen, så talaren fekk snakke.

   Elles var det faner, flagg, konfetti og spetakkel som om det var fotballkamp i Rio. Goldwater vart nominert, og jubelen var endelaus. Og i River Falls sat eg og var vitne til det meste av det som skjedde. På fjernsyn, rett nok.

   Fire månader seinare var det val. Johnson vann ein overlegen siger. Men kampen mot fattigdom drukna i ein annan kamp dei neste fire åra: Vietnamkrigen. I 1968 kasta Lyndon B. Johnson korta og nekta ny nominasjon. Richard Nixon vart vald. Han var republikanar. Tolv år seinare valde dei ein president med mykje av det same programmet og ideane som Barry: Ronald Reagan.