LJÅSLÅTT MED ETTERSPEL

I går greidde eg ut om den gongen eit ljåstikk råka meg bak kneet fordi eg kom for nær ein flittig onnekar: bror Steinar. Men hendinga fekk eit etterspel nær tretti år seinare. Den nest eldste sonen vår, Vegard, fekk høyre om dramaet ein gong me var i Flekke samstundes med onkelen hans. Vegard var nok ikkje store karen, men så stor var han at han skjønte at far hans hadde vore ille ute. Og då fauk han på Steinar i fullt sinne og ville tukte han "fordi han hadde stukke papen med ljåen." Endå så gild han bruka å vere av onkelen sin. Me fekk no roa han, og eg har sett på opptrinnet som ei stadfesting av at han hadde ei ærleg omsut for papen sin.

   Nær tretti år etter dette, altså meir enn femtisju år etter sjølve hendinga, fekk Kari Grov - besteveninna til bror Arne - fortalt historia om ljåstikket. Det ho reagerte mest på, og som eg faktisk ikkje har tenkt noko særleg over- var at den litle åtteåringen fekk slå med ljå. Men ein skal tidleg krøkjast. 

DRAMATISK LJÅSLÅTT

Sommaren 1951 hende det litt til. Ein solblank høgsommardag heldt me på med slåtten nede på Myrane. Steinarbroren prøvde seg med ein stuttorv borte med Grova, og eg sprang sorglaust omkring i graset. Best som det var, høyrdest eit vræl, heile arbeidslaget sprang til, og frå foten min pipla og rann det rikeleg med raudt blod. Ljåspissen hadde funne vegen inn i det mjuke kjøtet i foten på baksida av kneet. 

   Ei stund seinare låg eg på benken hos dokter Østby, som saumfor og fann ut at eg hadde vore svineheldig. Såret var heilt ufarleg, ljåen hadde ikkje rørt hovudpulsåra, som gjekk like ved, og senane var heller ikkje skadde. Meir midt i kunne ikkje Steinar treffe. Dermed sydde dokteren såret saman med to sting, bandasjerte og sende papen og meg heim att.

   Eg fekk nokre rolege dagar og rikeleg med omsorg. Rett nok klødde det litt, men når eg klaga meg for det, fekk eg høyre at "då gror det!" Men så skulle dei skifte bandasje, og der sat det ein feit flått og godgjorde seg attmed såret.

   Snart vart det ny tur til Dale, stinga vart fjerna, og eg kom heim med berre ein liten plasterlapp. Ivar Aasen har heilt rett. I Gamle grendi og Flekke var det slik at når einkvan kom ut for eitkvart, "brått det spurdest i bygdi rundt og alle tykte det var ille." Somme tykte synd i mamma og papen som vart hefte i høyonna: "D'æ no mångt slag, å so mitt i slåtta!" Men eg fekk stor merksemd og medkjensle,  og når dei spurde, vreid eg om foten og synte arret, som framleis minner om teiknet som ber oss syngje noko to gonger: ein strek med to prikkar på kvar side. Men Steinar har aldri meir vore borti meg med ein ljå.

   

SEKSÅRING PÅ BYTUR

Det kan ha vore same dagen som mamma og eg nesten kom under gauketre. Eg fekk vere med henne til Bergen by, der ho skulle feire bryllaupet til tante Gerd og onkel Arne jonsokafta 1951. Besteforeldra på Igelkjøn var med på turen og. Me gjekk om bord i dampen i Flekke, og tidleg neste morgon kunne eg sjå den kjempestore byen stige opp av synsranda då eg vakna og såg ut ventilen frå lugaren der me låg. Mine to brør, som var mykje eldre og meir erfarne, hadde fortalt meg at i by'n var det ikkje bøar og skog, slik som heime. Der var det berre hus og gater. Så då me var på veg heim til bestemora i Edvard Griegs vei 27 g, såg eg med mine eigne auge at det ikkje stemte heilt og braut ut: "Mamma, her er gras, her og!

   Elles må eg tilstå at eg ikkje hugsar stort frå turen. Eg fekk prøve badekaret til bestemora, og onkel Fritz herja med meg, erta og kalla meg "en stor røyver". Og så fekk han meg til å "si grønt". Eg trefte Jan Harald, og eg fekk sjå brudeparet skride inn i Sandviken kirke. Sjølve bryllaupet var eg ikkje med på.

   Men Fritz fekk meg etter ein del strev til å seie grønt. Trikset var at eg skulle prøve å unngå å seie grønt. Så spurde han meg om fargane på eitt og hitt, og då kunne han til dømes seie: "Ha, ha, der sa du blått!" Og då skulle eg seie: "Men det var grønt eg ikkje skulle seie," og dermed hadde han fått meg til å seie grønt. Men det tok litt tid, for eg sa grønt utan vidare når han peikte på noko grønt. Onkelen såg litt oppgitt ut då eg ikkje synte nokon motstand. Eg tykte han hadde sagt at han skulle få meg til å "sige rundt", og skjønte ingen ting med det same. Etter ein ny runde vart mistydinga oppklart, og trikset hans klaffa.

UNDER GAUKETRE

Få dagar etter at eg hadde lært å sykle, altså kring jonsok i 1951, landa det ein gauk i ein apal i hagen nedanfor stova vår. Mamma treiv seksåringen sin og for på dør. Viss me var heldige, skulle me få ønskje oss tre ting. Truleg ville ho ønskje seg eit langt, langt liv, at det skulle gå bra med dei tre gutane hennar, og at ho måtte få ei dotter innan fem år. No trur eg faktisk at fuglen fauk før me fekk sett oss ned under gauketreet. Men alle ønska vart oppfylte likevel.

EIN SYKKELTUR

Nokre dagar før eg fylte seks år, lærte eg meg å sykle på det vis det var. På den tida hadde me faktisk to syklar heime. Men begge var herresyklar for vaksne, og ikkje lette å handtere (eller fottere?) for ein kar som ikkje var seks år eingong. Å skreve over stonga var utenkjeleg, det laut gjerast med høgre foten under og full konsentrasjon om styre og trøer. Men altså, tidleg i juni i 1951 greidde eg å trille og trø nokre meter bortover tunet utan å ramle om.

   Med iherdig trening i dagane som følgde, voks motet, og eg torde drøyme om større bedrifter. Ein dag var papen og eg i posten, og sykkelen var med. Eg hugsar ikkje om eg sat på med han eller korleis det hadde seg. Men mens han var inne og henta post eller noko, prøvde eg meg på sykkelen ned vegen mot vegeskiftet. Det gjekk så det suste heilt ned. Men der delte vegen seg i tre nye retningar, og ingen av dei var beint fram frå den retninga eg kom. Dermed for både gutunge og sykkel utfor vegen og inn i eit nettinggjerde. Der låg eg og remja og kom meg ikkje laus frå nettingen. Laura i nærmaste huset kom ut og prøvde å hjepe meg, og straks etter dukka papen opp og tok kommandoen.

   Meir hugsar eg ikkje frå den dagen eller frå sykling i svært tidlege år. Men etter kvart vart det mykje sykling både på meg og dei andre katane i Flekke. Så eg hadde god trening då eg begynte å sykle til Dale på konfirmasjonsførebuing mange år seinare.

JUBELÅR

Det kan hende at eg tek føre meg nokre fleire jubileum i Tankar om no og då. Sist skreiv eg om ei førtiårsmarkering. Eg kunne ha skrive og skrive om den saka, for vårt eige bryllaup hugsar me nok ein del om.

   I desse dagar, eller kanskje om eit par veker, er det femti år sidan me begynte for presten. Me tenkte oss lite om når spørsmålet om konfirmasjon dukka opp. Me heiv oss på og var litt krye for at me var så gamle vortne. 

   For oss frå vesle Flekke var det ei vid dør som opna seg mot den store verda. Ein dag i veka tok me turen, sykla til Dale og sykla heim att. I Dale trefte me ei røys med andre ungar (skal me seie ungdommar?) på våre eigen alder som var oppmøtte i same ærendet. Kullet var stort, hugsar eg ikkje feil, var me førtifire konfirmantar. Me fekk nye kjenningar og vener, og det me snakka om og tenkte på, hadde lite med det som presten ville lære oss. Gamle, snille og milde Steinarson gjorde sitt beste, men me sat no der og tiska og fniste. Me var vel ikkje nett rampete, men strake og stille som lys var me ikkje. Kanskje eitt og anna salmevers seig inn?

   Frå den mest einbølte garden i heile kyrkjesoknet kom han Odd frå Sveia. Ikkje fylt fjorten, men som klypt ut or ei Ragnar Hovland-bok. (Ja, Ragnar var nok berre sju år då og ikkje komen i gang med bokskrivinga si.) Han Odd visste så vidt kven eg var og omvendt, men då me treftest i Dale og hadde ei lita stund å vente før alvoret tok til, helste han veslevakse og verdsvan på meg: "Hei kompis, veit du om det er ein plass her i Dale det går an å ta seg ein røyk?" Røykte gjorde han som eit lokomotiv, men konfirmert vart han.

   

FØRTI ÅR

Dette biletet er førti år gammalt og så godt som nytt. Ja, me to ser vel litevetta annleis ut etter kvart. I dag har me pusla og feira oss sjølve. Me hadde fin frukost, kosa oss med kryssord og skirenn på fjernsynet og let tida svive. Ute regna og sludda det, men inne i sofaen var det heilt greitt. For førti år sidan gjekk me opp det lengste kyrkjegolvet i Bergen, høyrde på presten og lova å elske kvarandre. Etterpå var det fest i Industrihuset på Møhlenpris. Så har tida berre gått og gått. Eg sjekka eposten i føremiddag, og der låg det melding med gratulasjonar frå bror Steinar og Annbjørg med biletet du ser øvst på skjermen. Me bad dei til kaffi, og dei tok oss på ordet, heiv seg i bilen og dukka opp. Det vart ei festleg stund, som du ser på biletet her!

Førti år - er det lenge? Eg skal ikkje halde noka tale om kor utruleg fort tida går. Men me held sikkert ut enno nokre år. Håpar bror Steinar og Annbjørg kjem til femtiårsdagen og!

SUNDAGSSKULE, KVITE SOKKAR OG ARAKNOFOBI

Til vanleg har ikkje desse tre stikkorda mykje med kvarandre å gjere. Ja, sjølvsagt kan ein gå på sundagsskule i kvite sokkar. Det gjorde eg ein gong. Dette minnet er så svakt, så svakt at det nesten ikkje er verdt å nemne. Eg ser for meg dei to eldre brørne mine leiande på veslebroren som skal få lov å vere med dei på sundagsskule. Veslebroren har lange kvite sokkar, sikkert fordi han er litt oppstasa sidan det er sundag og han skal få vere med storebrørne sine på sundagsskulen. Meir hugsar eg ikkje om det. Sundagsskulen i Flekke vart nok nedlagd før eg kom så langt at eg kunne gå der som vanleg deltakar. Det er ikkje berre eg som har skrekk for vevkjerringar. Skrekk og skrekk - han sit ikkje djupt. Men eg likar ikkje så godt desse småkrypa, iallfall ikkje når dei kravlar på meg. Då støkk eg litt og feiar dei vekk. Det andre minnet om dei kvite sokkane har eg frå ein dag eg sat på stovegolvet og leika meg med bror Arne i nærleiken. Brått kjem det ei vevkjerring kravlande over golvet, og då tek Arne den eine foten min med kvite sokkar på og fører han mot vevkjerringa. Eg er ikkje sikker på om han ville gjere fant, eller om han rett og slett ville bruke den sokkekledde foten min til å krase udyret. Eg skreik opp, kan du vite, og mamma kom raskt til og redda meg. Arne fekk det tilsnakket han fortente, og vevkjerringa redda livet. Men kva med sokkane? Sjå bilete ved bloggen den 14. februar!

GAMLE MINNE ELLER FRI FANTASI

Når eg skriv om slikt som eg meiner å hugse frå svært gamle dagar, er eg nok smerteleg klar over at somt kan vere innbilling eller slikt som eg har fått fortalt. Bror Steinar har nettopp mint meg på at han for nokså nøyaktig 64 år sidan (altså før eg var fødd) kommenterte opplysninga frå mamma og pappa om at Arne og han kanskje snart skulle få ei syste. Steinar beit av: "Dæ'kje plass fy noka syste i dinne senjine!" Dei hadde vel samla seg i senga til mamma og papen ei tidleg morgonstund, tenkjer eg. Men då denne hendinga vart attfortald fleire år seinare, sa eg: "Ja eg hugsa gott at han sa da!" Sjølvsagt lo dei av meg og hadde meg til narr. Men no trur eg så gjerne at eg hadde høyrt sitatet ein gong før, og at det var det eg hugsa. 

   Ein lokalpolitikar her i Kvinnherad, ein ekte veteran som sat i årevis som ordførar og endå fleire år i kommunestyret, fekk ord på seg for å vere nokså sjølvgod på sine gamle dagar og prøvde å vri debattar ei viss lei med å hevde at slik og slik hadde det vore,  "... ettersom eg håttar, og eg plar ikkje håtta feil!" Men så var det nokon som tok til å sjekke fakta, og dei fann ut at han faktisk "håtta" feil nokså ofte.

   Men eg kjem nok til å skrive meir om kva eg "håttar", som dei eldre i Kvinnherad seier. Eg lovar at eg ikkje skal pynte på fakta med vilje, sjølv om det kan vere betre med ei god enn ei sann historie.

FLEIRE GRAVFERDER

Det med død og begravelse har kome over meg i vinter, samstundes som eg prøver å grave fram dei aller eldste minna eg måtte ha. I 1948 døydde Gjertrud Sølvberg, altfor ung, sjølvsagt: 37 år. Ho etterlét seg dei to gutane Per Atle og Erik. Sistnemnde var berre fem år. Eg var altså tre år den sommaren. Men eg meiner at eg hugsar at eg var i begravelsen. Det eg minnest, var at mamma var innom hos Laura Siglevik med meg. Eg var tyrst og fekk saft (eg trur det var ein varm sommmardag), og der var det ei lita skjelpadde som var svært spennande å sjå på. Sigleviken var sjømann, og kanskje han hadde henta ho heim frå fjerne stròk. Kva veit eg? Stort meir greier eg ikkje å grave fram or minnet. At det var ei ung mor som etterlet seg små gutar og stor sorg, har ikkje bite seg fast i minnet mitt.

   Fullt så trist dødsfall var det nok ikkje då Sørnen i  Gara døydde i 1950. Han vart 97 år. Eg hugsar så vidt at han gjekk og rusla nede i garatunet med det staselege lange kvite skjegget sitt. Den gravferda hugsar eg tydeleg. Tante Karen var heime og med oss i garastova og fekk middag. Det var stas å gå i gravferder, tykte eg, då fekk me tomatsuppe - noko av det beste eg visste - og sosekjøt. Om dei var begynt med såpass moderne mat som tomatsuppe i den gravferda, lurer eg på. Nett det hugsar eg ikkje.

   Då Berent'n i Vellerein'ne (Bernt Flekke) døydde i 1952, 64 år gammal, hugsar eg godt at døtrene stod og gret sårt ved grava. Men gutane heldt seg: Borgfinn og Audun var alvorlege og tenksame, men tårene heldt dei att. 

   

   

   

   

HELSA VÅR

Me er oppegåande, både Anne og eg. Anne var til dokter med fleire slags plager i dag, ho har høgt blodtrykk, kløe på ryggen og slimposebetennelse i føtene. Attåt astmaen hennar er det rikeleg med småplager.

   Deretter var me til Stord, der eg fekk kontrollert hjartet. Det har vore utsett for flimmer og vart elektrobehandla i haust med godt resultat. Dokteren sjekka meg med ultralyd og såg ein liten lekkasje i ein hjarteklaff, noko som eg fekk fortalt tidleg i haust. Eg skjønar ikkje stort av det, og det er visstnok ikkje noko å bry seg om. EKG-målinga var strålande, og eg er i normalt fin form. Stort meir er ikkje å seie om den saka. Me handla litt på Stord før me drog heim, og ettermiddagen og kvelden har foke frå oss, så no er det rett og slett leggjetid.

Å GJE GRISEN EGG

Har du gitt grisen egg? Det har eg. 

   I desse skriveria mine har eg ofte hamna heilt bak i dei aller eldste minnekrokane mine. Det gjer eg no og. Eg kan ikkje ha vore meir enn tre -fire år, trur eg. Eg var med mamma og papen i floren om kvelden. Hønsene og grisen heldt seg i nært grannelag. Eg henta eit par egg frå eit reir og serverte grisen, som slafsa fornøgd og åt. Dette likte ikkje mamma, og eg fekk tilsnakk. Men eg tykte vel at grisen vart så glad for den uventa godbiten at han fekk fleire egg, han. Og då vart mamma sinna og gav meg ein symbolsk klaps i ræva. Eg gret og tykte det var grueleg urettferdig, for eg hadde sett mamma gje grisen egg sjølv. Så korfor skulle ikkje eg få lov?

   Med faste mellomrom har mamma rippa opp i episoden. "Dinnja fanten, han ga seg ikkje, han tok egg å heiv inn i stekkjen te grisa." Då har eg hevda at eg meiner å ha sett det eg tykkjer eg hugsar, at mamma hadde gitt grisen egg. Men noko slikt heldt ho for heilt usannsynleg.

   Eg meiner framleis at eg hadde sett det eg ser for meg: Mamma kom med nokre egg og heiv inn i grisestekken. Eg kan tenkje meg at ho har funne eit gammalt hønsereir ute i høystålet, og at ho rekna med at egga hadde lege for lenge til å brukast. Kanskje ho ville teste om dei var rotne? Eg har eitt argument til for at eg hadde sett det eg meiner eg har sett. Korleis kunne ein så liten kate finne på å gje grisen egg viss han ikkje hadde sett andre gjere det same? Neppe. 

   For meg fekk eggeserveringa ein tragisk slutt. Men grisen vart glad, han. 

VINTERFERIE

Hei!

No har eg ikkje blogga på snart to veker. Me har hatt ein hektisk vinterferie. Fredag den 27. køyrde Anne og eg til Bergen og tok inn hos Tore. Dagen etter drog me med fly til Trondheim for å feire kombinert bursdag på Lade. Dei to små barneborna våre feira i lag med foreldre og besteforeldre. Dessutan var Hannah der, men ikkje Vegard, som haddde flunsa. Frida var fem og Sigurd tre no i desse dagar. Frida hadde bursdag den 21. februar og Sigurd fyller dag i morgon, den 11. mars. Så fellesfesten er lagt om lag midt mellom.

Søndag var me tilbake i Bergen, tok inn att hos Tore og drog derifrå til Berlin dagen etter. Og fredag kom me tilbake til Bergen, men drog i lag med Tore til Bekkjarvik. Og så kom me heim søndag kveld.

Travle, men kjekke dagar! Og no sit eg her igjen og skriv desse linjene, mens eg har ei lita pause i arbeidet med å rette ei historieprøve.